Giới thiệu

• Phù là một trong những triệu chứng phổ biến và gây nhiều lo lắng ở bệnh nhân mắc các bệnh lý về thận, đặc biệt là suy thận. Nhiều người tin rằng chỉ cần ăn ít muối là có thể kiểm soát được tình trạng phù. Tuy nhiên, thực tế lâm sàng cho thấy, không ít trường hợp dù đã tuân thủ chế độ ăn nhạt nhưng vẫn bị phù nề, thậm chí phù ngày càng nặng hơn.
• Vậy nguyên nhân thực sự là gì? Những sai lầm nào cần tránh trong quá trình kiểm soát phù ở bệnh nhân suy thận? Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về vấn đề này dựa trên các bằng chứng khoa học cập nhật nhất.

Tổng quan về phù và suy thận

Phù là gì?

• Phù là hiện tượng tích tụ dịch bất thường trong các khoang gian bào hoặc trong các mô của cơ thể, thường biểu hiện rõ ở các chi dưới, mặt, bụng hoặc toàn thân.
• Phù có thể là dấu hiệu của nhiều bệnh lý khác nhau, trong đó suy thận là một nguyên nhân quan trọng.

Suy thận và cơ chế gây phù

• Suy thận là tình trạng chức năng lọc máu của thận bị suy giảm, dẫn đến tích tụ các chất độc và nước trong cơ thể. Khi thận không còn khả năng đào thải natri và nước hiệu quả, dịch sẽ bị giữ lại, gây ra phù.
• Ngoài ra, các rối loạn về protein máu, áp lực keo và các yếu tố nội tiết cũng góp phần làm nặng thêm tình trạng phù ở bệnh nhân suy thận.

Vì sao ăn ít muối nhưng vẫn bị phù?

Hiểu đúng về vai trò của muối (natri) trong phù

• Muối (natri clorua) là yếu tố quan trọng điều hòa cân bằng dịch trong cơ thể. Khi ăn nhiều muối, natri bị giữ lại, kéo theo nước, làm tăng thể tích dịch ngoại bào và gây phù. Do đó, chế độ ăn nhạt là một trong những biện pháp đầu tay để kiểm soát phù ở bệnh nhân suy thận.
• Tuy nhiên, giảm muối không phải là yếu tố duy nhất quyết định tình trạng phù. Có nhiều nguyên nhân khác khiến bệnh nhân dù ăn ít muối vẫn bị phù, bao gồm:

Các nguyên nhân gây phù ngoài yếu tố muối

Suy giảm chức năng thận nặng

• Khi chức năng thận suy giảm nghiêm trọng (đặc biệt ở giai đoạn cuối), khả năng đào thải nước và natri gần như không còn, dù lượng muối ăn vào rất ít. Lúc này, phù xuất hiện do ứ nước toàn thân, không chỉ do natri.

Giảm protein máu (hạ albumin)

• Protein, đặc biệt là albumin, giúp duy trì áp lực keo trong lòng mạch, giữ nước không thoát ra ngoài mô. Ở bệnh nhân suy thận, đặc biệt là hội chứng thận hư, mất protein qua nước tiểu làm giảm albumin máu, nước dễ thoát ra mô kẽ gây phù, dù lượng muối ăn vào đã được kiểm soát.

Suy tim kèm theo

• Suy thận thường đi kèm với suy tim. Khi tim không bơm máu hiệu quả, máu ứ lại ở tĩnh mạch, tăng áp lực thủy tĩnh, đẩy nước ra ngoài mô, gây phù. Trường hợp này, giảm muối chỉ giúp giảm nhẹ triệu chứng, không giải quyết được nguyên nhân gốc rễ.

Rối loạn nội tiết (Aldosterone, ADH)

• Ở bệnh nhân suy thận, hormone aldosterone và ADH có thể tăng cao bất thường, kích thích giữ natri và nước, làm nặng thêm tình trạng phù, bất chấp chế độ ăn nhạt.

Sử dụng một số thuốc

• Một số thuốc như corticosteroid, thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs), thuốc chẹn kênh calci… có thể gây giữ nước, làm phù nặng hơn ở bệnh nhân suy thận.

Chế độ ăn uống và lối sống chưa phù hợp

• Ăn nhạt nhưng vẫn ăn nhiều thực phẩm chế biến sẵn (ẩn chứa natri).
• Uống quá nhiều nước so với khả năng bài tiết của thận.
• Không kiểm soát tốt các bệnh lý nền như tăng huyết áp, đái tháo đường.

Sai lầm cần tránh khi kiểm soát phù ở bệnh nhân suy thận

Chỉ tập trung vào việc ăn nhạt

• Nhiều bệnh nhân và gia đình chỉ chú trọng giảm muối mà bỏ qua các yếu tố khác như kiểm soát lượng nước, protein, kiểm soát bệnh nền, dẫn đến phù vẫn kéo dài hoặc nặng hơn.

Tự ý ngưng thuốc hoặc dùng thuốc lợi tiểu không theo chỉ định

• Việc tự ý dùng hoặc ngưng thuốc lợi tiểu có thể gây rối loạn điện giải, làm nặng thêm suy thận và phù.

Không theo dõi cân nặng, lượng nước uống hàng ngày

• Không kiểm soát lượng nước vào/ra khiến phù khó kiểm soát, đặc biệt ở bệnh nhân chạy thận nhân tạo.

Không tái khám định kỳ

• Không tái khám định kỳ để đánh giá chức năng thận, điều chỉnh thuốc và chế độ ăn phù hợp với từng giai đoạn bệnh.

Ăn kiêng quá mức, gây suy dinh dưỡng

• Ăn quá nhạt, kiêng khem quá mức có thể dẫn đến suy dinh dưỡng, giảm sức đề kháng, làm bệnh tiến triển xấu hơn.

Hướng dẫn kiểm soát phù hiệu quả ở bệnh nhân suy thận

Chế độ ăn uống khoa học

• Ăn nhạt hợp lý: Giảm muối nhưng không kiêng tuyệt đối, lượng natri khuyến nghị thường <2g/ngày (tùy mức độ suy thận).
• Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn: Xúc xích, đồ hộp, mì ăn liền, nước chấm công nghiệp…
• Kiểm soát lượng nước uống: Tùy theo lượng nước tiểu 24h, thường tổng lượng nước uống/ngày = lượng nước tiểu 24h + 500ml.
• Bổ sung protein hợp lý: Không kiêng tuyệt đối, nên dùng protein chất lượng cao (thịt nạc, cá, trứng, sữa ít muối).
• Tăng cường rau xanh, trái cây ít kali: Giúp bổ sung vitamin, khoáng chất.

Kiểm soát bệnh lý nền

• Kiểm soát huyết áp, đường huyết tốt để làm chậm tiến triển suy thận và giảm phù.
• Điều trị suy tim, rối loạn nội tiết nếu có.

Sử dụng thuốc theo chỉ định

• Thuốc lợi tiểu: Chỉ dùng khi có chỉ định của bác sĩ, theo dõi sát điện giải.
• Thuốc điều chỉnh protein máu, nội tiết: Nếu có chỉ định.

Theo dõi sát tình trạng cơ thể

• Cân nặng hàng ngày: Tăng cân nhanh là dấu hiệu ứ nước.
• Theo dõi phù, lượng nước tiểu.
• Tái khám định kỳ để điều chỉnh chế độ ăn, thuốc phù hợp.

Giáo dục sức khỏe

• Hiểu đúng về phù và suy thận.
• Không tự ý điều chỉnh thuốc, chế độ ăn khi chưa có ý kiến bác sĩ.
• Chủ động trao đổi với bác sĩ khi có dấu hiệu bất thường: phù tăng, khó thở, tiểu ít, tăng cân nhanh…

Cập nhật một số nghiên cứu mới về quản lý phù ở bệnh nhân suy thận

• Nghiên cứu năm 2022 trên tạp chí Kidney International nhấn mạnh vai trò của kiểm soát tổng thể (bao gồm natri, nước, protein, kiểm soát bệnh nền) trong quản lý phù ở bệnh nhân suy thận mạn.
• Hướng dẫn của KDIGO 2023 khuyến cáo cá thể hóa chế độ ăn, không nên kiêng muối tuyệt đối, tránh suy dinh dưỡng.
• Các nghiên cứu về lợi tiểu cho thấy hiệu quả giảm phù phụ thuộc vào mức độ tổn thương thận, không phải chỉ dựa vào lượng muối ăn vào.

Kết luận

• Phù ở bệnh nhân suy thận là vấn đề phức tạp, không chỉ liên quan đến lượng muối ăn vào mà còn do nhiều yếu tố khác như chức năng thận, protein máu, bệnh lý tim mạch, nội tiết, thuốc và lối sống.
• Chỉ ăn ít muối không đủ để kiểm soát phù, thậm chí nếu kiêng khem quá mức còn gây hại. Việc kiểm soát phù cần một chiến lược toàn diện, phối hợp giữa chế độ ăn, kiểm soát nước, điều trị bệnh nền, dùng thuốc hợp lý và theo dõi sát tình trạng cơ thể.
• Bệnh nhân và gia đình cần tránh các sai lầm phổ biến, đồng thời chủ động phối hợp với bác sĩ để đạt hiệu quả điều trị tối ưu.

Tài liệu tham khảo

1. KDIGO 2023 Clinical Practice Guideline for the Evaluation and Management of Chronic Kidney Disease
2. How much sodium can a person with chronic kidney disease have?
3. Nutrition Essentials for Managing Chronic Kidney Disease
4. Healthy eating for people with chronic kidney disease (CKD) Stages 1 to 3
5. The Importance of Sodium Restrictions in Chronic Kidney Disease
6. Eat right for CKD Patients

Tổng quan về phù và suy thận Phù là gì? Suy thận và cơ chế gây phù Vì sao ăn ít muối nhưng vẫn bị phù? Hiểu đúng về vai trò của muối (natri) trong phù Các nguyên nhân gây phù ngoài yếu tố muối Suy giảm chức năng thận nặng Giảm protein ...

Xem tiếp...

Posted : .

Giới thiệu

• Một công trình nghiên cứu hợp tác giữa các bộ óc hàng đầu từ Trường Y tế Công cộng Harvard T.H. Chan, Bệnh viện Brigham and Women’s và Viện Broad của MIT và Harvard đã mang đến một phát hiện đột phá. Nghiên cứu này không phải là một nghiên cứu nhỏ lẻ, mà đã theo dõi sức khỏe của hơn 5.700 người trong suốt hơn 30 năm.
• Kết quả của nó vừa được đăng tải trên tạp chí y khoa danh tiếng Nature Medicine vào cuối tháng 08/2025 vừa qua.

Vậy họ đã tìm thấy điều gì?

• Các nhà khoa học phát hiện ra rằng, việc tuân thủ một chế độ ăn uống lành mạnh, cụ thể là chế độ ăn Địa Trung Hải, có thể giúp làm giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh Alzheimer, ngay cả ở những người mang gen di truyền có nguy cơ cao nhất (gen APOE4).
• Nói một cách dễ hiểu nhé: hãy tưởng tượng trong cơ thể một số người có một “hạt giống” xấu, có thể làm cho não bộ của họ dễ bị “hỏng” khi về già, gây ra bệnh hay quên Alzheimer. Nghiên cứu này chỉ ra rằng, nếu chúng ta ăn uống đúng cách theo kiểu người dân vùng Địa Trung Hải, chúng ta có thể “tưới” cho cơ thể những “dưỡng chất tốt”, khiến cho “hạt giống” xấu kia không thể nảy mầm.
• Điều này thực sự là một tin tức tuyệt vời! Trước đây, chúng ta thường nghĩ rằng nếu đã mang gen xấu thì khó có thể thay đổi được số phận. Nhưng nghiên cứu này khẳng định rằng: lối sống và dinh dưỡng có sức mạnh to lớn, có thể chiến thắng cả yếu tố di truyền.
• Đây là một trong những bằng chứng khoa học vững chắc nhất cho đến nay về mối liên hệ giữa dinh dưỡng và sức khỏe não bộ. Quy mô nghiên cứu (hơn 5.700 người) và thời gian theo dõi dài (hơn 30 năm) mang lại độ tin cậy rất cao cho kết quả này.
• Phát hiện này đã mở ra một hướng đi mới trong việc phòng ngừa bệnh Alzheimer và các chứng suy giảm trí nhớ khác. Thay vì chỉ tập trung vào việc tìm kiếm thuốc chữa, giờ đây chúng ta có một “liều thuốc” phòng bệnh vô cùng hiệu quả, an toàn và ngon miệng, đó chính là bữa ăn hàng ngày.
• Nó nhấn mạnh một triết lý: “Hãy để thực phẩm là thuốc của bạn”. Sức mạnh của việc lựa chọn thực phẩm đúng đắn không chỉ dừng lại ở việc duy trì cân nặng hay sức khỏe tim mạch, mà còn có khả năng bảo vệ chính bộ não, cơ quan chỉ huy của chúng ta, khỏi sự tàn phá của thời gian và bệnh tật.

Hướng dẫn áp dụng vào cuộc sống hàng ngày

Vậy, làm thế nào để một người bình thường có thể áp dụng “bí quyết” này để sống khỏe mạnh hơn? Rất đơn giản, chúng ta không cần phải làm những điều gì quá cao siêu. Hãy bắt đầu bằng những thay đổi nhỏ trong bữa ăn hàng ngày để áp dụng những ưu điểm của chế độ ăn Địa Trung Hải.

Gợi ý một vài bước cụ thể, dễ nhớ, dễ làm

1. “Rau làm vua, quả làm hoàng hậu”: Hãy đảm bảo mỗi bữa ăn của bạn đều có nhiều rau xanh và trái cây. Hãy xem chúng là món chính. Ví dụ, thay vì ăn một đĩa cơm đầy với vài miếng thịt, hãy thử một đĩa salad lớn với nhiều loại rau, và thịt/cá chỉ là một phần nhỏ trong đó.
2. Chọn “chất béo tốt”: Hãy làm bạn với dầu ô liu nguyên chất. Dùng nó để trộn salad, rưới lên các món ăn đã nấu chín. Thay vì dùng mỡ động vật hay các loại dầu ăn tinh luyện, dầu ô liu là lựa chọn vàng cho sức khỏe. Các loại hạt (như óc chó, hạnh nhân) và quả bơ cũng là những người bạn “béo tốt” tuyệt vời.
3. Ăn cá ít nhất 2 lần mỗi tuần: Đặc biệt là các loại cá béo như cá hồi, cá trích, cá mòi, cá basa, cá hú… Chúng rất giàu Omega-3, một loại “thức ăn” cực tốt cho não bộ.
4. Thay thế ngũ cốc trắng bằng ngũ cốc nguyên hạt: Thay vì ăn bánh mì trắng, cơm trắng, hãy chuyển dần sang bánh mì đen, gạo lứt, yến mạch, hạt diêm mạch (quinoa). Chúng chứa nhiều chất xơ hơn, giúp bạn no lâu và tốt cho sức khỏe.
5. Giảm thịt đỏ, tăng các loại đậu: Hãy coi thịt đỏ (thịt heo, thịt bò) như một món ăn “thỉnh thoảng” thay vì ăn hàng ngày. Thay vào đó, hãy tăng cường các bữa ăn có các loại đậu (đậu lăng, đậu gà, đậu đen…). Chúng vừa giàu đạm, vừa giàu chất xơ.
6. Sử dụng gia vị và thảo mộc: Tỏi, hành, húng quế, kinh giới… không chỉ làm món ăn thơm ngon hơn mà còn chứa đầy chất chống oxy hóa, giúp bảo vệ cơ thể.

Chỉ cần bắt đầu với một hoặc hai thay đổi nhỏ trong danh sách trên, bạn đã đi những bước đầu tiên trên hành trình bảo vệ bộ não và sức khỏe toàn diện của mình rồi đấy.

Tài liệu tham khảo

1. Harvard Gazette. Mediterranean diet offsets genetic risk for dementia, study finds.
2. Nature Medicine. Interplay of genetic predisposition, plasma metabolome and Mediterranean diet in dementia risk and cognitive function
3. Mass General Brigham. Mediterranean Diet May Offset Genetic Risk of Alzheimer’s

Hy vọng những thông tin này sẽ hữu ích cho bạn và gia đình. Đừng quên rằng, đầu tư cho một bữa ăn lành mạnh chính là khoản đầu tư khôn ngoan nhất cho tương lai sức khỏe của bạn.

Vậy họ đã tìm thấy điều gì? Hướng dẫn áp dụng vào cuộc sống hàng ngày Vậy, làm thế nào để một người bình thường có thể áp dụng “bí quyết” này để sống khỏe mạnh hơn? Rất đơn giản, chúng ta không cần phải làm những điều gì quá cao siêu. Hãy ...

Xem tiếp...

Posted : .

Tổng quan về trứng chim trĩ Bảng thành phần dinh dưỡng chi tiết Phân tích thành phần dinh dưỡng có trong 100g trứng chim trĩ (tươi): Như bạn thấy, trứng chim trĩ đặc biệt giàu Vitamin B12, một vitamin thiết yếu cho hệ thần kinh và quá trình tạo máu, cùng với sắt, ...

Xem tiếp...

Posted : .